Bu çalışmada ceset üzerinde gözle görülebilen larva ve pupalar üzerinde adli entomolojik bulgular çerçevesinden faydalanılarak, entomolojik delillerin olay yeri incelemesinde önemine dikkat çekmeyi, kriminal araştırmalarda ölüm zamanını ve ölüm yerinin tespiti gibi konuların cevapları belirlenerek, entomolojik bulguların diğer fiziksel bulgular kadar önemli oldukları gösterilerek çalışmaların yaygınlaştırılması amaçlanmıştır.

 

GİRİŞ

Toplumun huzurunu sağlamak amacıyla, emniyet güçleri bir yandan araştırma ve soruşturma tekniklerini geliştirirken, diğer yandan bilim dünyasının destek ve önerilerine daha fazla gereksinim duymaktadır. Bunun yanında bilimin, ceza hukukunda çok önemli ve vazgeçilmez bir yeri bulunur. Bilimin adalete hizmet için kullanımı ile “Adli Bilimler” ortaya çıkmıştır(Atasoy, 1998).

Adli entomoloji ölümden sonra geçen zamanın hesaplanması, ceset taşınma durumunun belirlenmesi ve toksikolojik çalışmalarıyla adli tıp bilimine katkı sağlamaktadır (Tüzün ve Yüksel, 2007). Kriminal entomoloji, kentsel entomoloji ve depolanmış ürün entomolojisi olmak üzere üç alt bölüme ayrılır(Çoban, 2009). Kriminal entomoloji adli olaylarda buluntu ceset üzerinden elde edilen böceklerle ilgilenirken, kentsel entomoloji insanların yaşam alanlarında bulunan böceklerle, depolanmış ürün entomolojisi ise besinleri istila eden böceklerle ilgilenir. Kriminal entomoloji terimi ile Adli entomoloji terimi aynı anlamda da kullanılmaktadır.

Buluntu ceset üzerinde cevaplanması istenilen ilk ve en önemli soru ölüm zamanın belirlenmesidir. Kurtlanmış ceset üzerinde böcek türlerinin gelişim sürelerinin tespit edilmesi ölüm sonrasında geçen sürenin belirlenmesinde rol oynar. Eklembacaklılar genelde ölüm sonrasında cesede ulaşan ilk canlılardır ve ceset üzerinde belirli sırayla kolonize olurlar.

Bu çalışmada ceset üzerinde gözle görülebilen larva ve pupalar üzerinde adli entomolojik bulgular çerçevesinden faydalanılarak, entomolojik delillerin olay yeri incelemesinde önemine dikkat çekmeyi, kriminal araştırmalarda ölüm zamanını ve ölüm yerinin tespiti gibi konuların cevapları belirlenerek, entomolojik bulguların diğer fiziksel bulgular kadar önemli oldukları gösterilerek çalışmaların yaygınlaştırılması amaçlanmıştır.

Entomolojik deliller; olay yeri incelemelerinde böceklerin dağılımı, biyolojisi, davranışı bilgisinden yararlanarak ölümün, ne zaman, nasıl ve nerede gerçekleştiği bulunmaya çalışılır. Cesetten beslenen böcekler kan, saç, parmak izi ve diğer biyolojik materyaller gibi fiziksel delil olarak suç kanıtının bir parçası olarak kabul edilirler(Kökdener ve Karapazarlıoğlu, 2013). Adli Entomoloji, ölüm olayının gerçekleşmesinden birkaç dakika gibi kısa bir süre içinde cesede gelen bir seri böceği inceleyerek, kişinin ölüm zamanı ve yeri hakkında veriler ortaya koyan, entomoloji ile adli sistemin birbirini etkilediği bir bilim dalıdır(Bana, 2010).

Ülkemizde son yıllarda adli entomoloji alanındaki çalışmalar hızla ilerlemektedir. Genel olarak bu çalışmalar Türkiye entomoloji faunası belirleme üzerine yapılmış ise de olay üzerinde çeşitli adli entomoloji çalışmalar da yapılmıştır. Adli olaylar da toplanan entomolojik bulgular, daha önce yapılan çalışmalarda belirtilen larva ve pupaların boy, ağırlık değişimi ile karşılaştırmalar yapılarak larva ve pupaların kaç günlük oldukları belirlenerek ölüm sonrası tahmini zamanı verir.

Ancak sıcaklık, cesedin konumu, larvaların beslendiği doku tipi ve dokuların ilaç veya toksinlerle kontamine olması gibi birçok faktör larvalarının gelişimini dolayısıyla ölüm sonrası zamanın tahminini etkilemektedir(Altunsoy ve Başaran, 2011).

Böcekler, çürümenin çeşitli safhalarında leş üzerinde bir faunal sırayla beslenirler. Cesede saldıran böceklere ilişkin bilgilerin temel alınmasıyla, her türün farklı olgunlaşmamış (larva ve pupa) safhalarının tanınması ve onların gelişme sürelerinin bilinmesi, PMI(Post Mortem Interval) için bize bir tahmin sunabilir. Entomolojik kanıtlar, otopsi sonuçları ve polis raporları gibi diğer metotlarla karşılaştırıldığı zaman, PMI’ı tahmin etmenin istatistiksel yönden en güvenilir bilimsel yoludur(Çoban, 2009).

I. ADLİ ENTOMOLOJİNİN ÖNEMİ

 

Adli entomoloji veya medikokriminal entomoloji bilimi, adli araştırmalarda ve cesedin bulunması ile ölüm arasında geçen sürenin tahmin edilmesinde böceklerin biyolojileri, davranışları ve ekolojileri ile ilgili bilgilerin kullanılması olarak tanımlanmaktadır (Akyazı, 2011).

Adli entomoloji ölümden sonra geçen zamanın hesaplanması, ceset taşınma durumunun belirlenmesi ve toksikolojik çalışmalarıyla adli tıp bilimine katkı sağlamaktadır (Tüzün ve Yüksel, 2007). Adli bilimlerde ölüm zamanı tayininde böceklerin yeri, klasik adli tıp yöntemleri ile sonuç alınamadığı durumlarda yadsınamaz derecede önemlidir (Açıkgöz vd, 2012).

Böceklerin biyolojileri ve ekolojilerine ait bilgileri bir arada kullanarak, bulunan ceset ile ilgili ölüm zamanı, nerede öldüğü, nasıl öldüğü gibi sorulara cevap vermemizi sağlayan adli entomoloji, bilim dalında böceklerin önemini anlamamızı sağlar(Açıkgöz vd, 2012). Böcekler değişik yaşama ortamlarında bulunmaktadır. Bu ortamlar ise çoğunlukla böceklere spesifiktir(Tüzün ve Yüksel, 2007).

Ölümden sonra insan cesedi ve ondan beslenen böcekler fiziksel delildir, çürümeye başlayan cesette bulunan böceklerin davranışı, biyolojisi ve dağılımına ait bilgi kriminal araştırmalarda çok önemli ipucu sağlarlar(Kökdener ve Karapazarlıoğlu, 2013). Eklembacaklılar üzerinde yapılan çalışmalarla olay yerinin cesedin bulunduğu yer mi yoksa başka yerden transfer mi edildiği konuları hakkında bilgi sahibi olmamıza yardımcı olur.

Eklembacaklıların kriminal araştırmalarda kullanılmasının en temel nedeni, ceseti en kısa sürede tespit edip bulan canlı türlerinden olmaları ve çürümenin her evresinde var olmaları ve bazı böcek türlerin belli ortamlara ve yaşam alanlarına spesifik olmasıdır. (Kökdener ve Karapazarlıoğlu, 2013).  Bu bağlamda entomolojik deliller birçok ülkede mahkemelerce diğer biyolojik deliller kadar önemli veriler olarak kabul edilmektedir.

 

II. OLGU

Olgu; İstanbul İli Bahçelievler ilçesi Yenibosna Merkez Mahallesi Kuyumcukent Kavşağı olarak bilinen Mahmutbey-Yeşilköy bağlantı yolu ile Ayamama Deresi arasında kalan ağaçlık ve otluk alan içerisinde 21.06.2016 günü saat: 10:00 sıralarında bölgenin belli aralıklarla çim ve otlarını biçmeye gelen temizlik çalışanları tarafından, gün içerisinde bölgeye gelerek otları kontrol ettiklerinde otlar içerisinde bir erkek cesedi bularak güvenlik güçlerine bilgi verir. Cesedin ağız, burun, göz ve kulak boşlukları ile boyun bölgesinin tamamen çürümüş ve yoğun kurtlanmanın oluşmuş olduğu görülür

Olay yerinde entomolojik inceleme yapılmak üzere; ceset üzerinden, cesedin çevresindeki toprak zemin üzerinden ve cesedin bulunduğu toprak zeminin on santimetre altından iki farklı yöntemle larva ve pupa örnekleri toplanıldı. Birinci yöntemde larva ve pupalar sıcak su içerisinde yaşamları sonlandırılarak %80 saf alkol içerisine konularak usulüne uygun olarak paketlendi. İkinci yöntemde ise larva ve pupalar doğal halleri ile ağız kısımları delinmiş kavanozlar içerisine konularak usulüne uygun olarak paketlendikten sonra incelenmek üzere cesedin bulunduğu coğrafik konum ve hava sıcaklığı bilgileri eklenerek adli entomoloji uzmanına gönderildi

Adli entomoloji uzmanı tarafından incelenen bulgular üzerinde;

Gönderilen tüm larva ve pupa örneklerinin Chrysoma albiceps (Diptera, Calliphoridae, Wiedemann, 1819) olduğu tespit edilerek, Chrysoma albiceps türünün larva ve pupa örneklerinin yaş ve gelişimi yöntemi kullanılarak maktulün ölümünün üzerinden en fazla 9 gün geçmiş olabileceği değerlendirilmesinde bulunmuştur.

SONUÇ

Sonuç olarak bahse konu olguda cesedin ileri derecede çürümüş olması, bazı uzuvlarının hayvanlar tarafından yenmiş ve kurtlanmış olması göz önünde bulundurulduğun da diğer fiziki bulguların yanında entomolojik çalışma önem kazanmıştır. Olay yerinde ceset üzerinden, toprak üzerinden ve toprak zemin içinde bulunan larva ve pupalar ile yapılan entomolojik çalışma ile cesedin tahmini ölüm zamanı hakkında da bilgiye ulaşılmıştır. Entomolojik çalışmaya yardımcı olan, coğrafi konum ve olay yeri hava şartları ile sıcaklık bilgiler de olay yerinde elde edilerek adli entomoloji uzmanına gönderilmek üzere not edilmiştir.

Son yıllarda tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de adli entomoloji ile ilgili araştırmalar hızla artmaktadır. Ülkemizde yapılan çalışmalarda öncelik bölgesel entomolojik faunaların belirlenmesi hedeflenmiştir. Ancak bu çalışmaların sayılarının arttırılarak bütün bölgeleri kapsayacak şekilde belirlenmesi gerekmektedir.

Bu çalışmaların tamamlanması durumunda, entomolojik çalışmalarla olay yerinde bulunan cesedin transfer edilip edilmediği, olay yerinin ilk neresi olduğu sorularının cevaplarına daha kısa sürede ulaşılmasında yardımcı olacaktır.  Bu çalışmalar kadar önemli olan olay yeri inceleme ekiplerinin de entomolojik çalışmalarda güncel bilgilere sahip olmalı ve entomolojik çalışmalara önem vermelidir.  

Öğdür vd (2016) çalışmasında bahsettiği gibi olay yerinden entomolojik bulguların alınmamasının nedenleri arasında; entomolojik bulgular alındıktan sonra ne yapılacağı, bulgunun nereye ve nasıl gönderileceği, analizin kim tarafından yapılacağı sorularının cevabı olarak ülkemizde bulunan bütün olay yeri inceleme personellerinin;

Adli entomolojik delillerin önemi, toplanması, korunması ve transferi konusunda ülkemizdeki adli entomoloji uzmanları tarafından kurslar ve meslek içi eğitimler verilmelidir. Bu nedenle de olay yerinde ya da otopsi sırasında, ceset üzerindeki larvalar bir uzman tarafından toplanmalı ve entomolojik kanıtların varlığının tespit edildiği olay yerinden toplanan bulgular mutlaka bir adli entomoloji uzmanına gönderilmelidir.

 

 

KAYNAKLAR

AÇIKGÖZ, H.N., KILINÇARSLAN, L.A. ve AÇIKGÖZ. A. (2012). Role of Acari in Forensic Medicine: Review. Turkiye Klinikleri J Foren Med. 9(1):42-5

AKYAZI, R. (2011). Akaroloji’de Yeni Bir Dal; Adli Akaroloji. Türk Entomol. Bült., 1(4): 257-296

ALTUNSOY, F. ve BAŞARAN, A.G. (2011). Talyumun Lucilia Sericata Meigen 1826’nın Larval Gelişimi ve PMI Tahmini Üzerine Etkileri. Anadolu Üniversitesi Bilim Ve Teknoloji Dergisi. Cilt/Vol.:1-Sayı/No: 2 : 103-112

ATASOY, S. (1998). Kriminalistik Ders Notları, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü.

BANA, R. (2010). Edirne İli Trakya Üniversitesi Güllapoğlu (Balkan) Yerleşkesi’nde Adli Entomoloji Yönünden Önem Taşıyan Coleoptera Faunasının Leş Üzerinden Toplanması ve Taksonomik Yönden İncelenmesi. Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, s 92

ÇOBAN, E. (2009). Edirne İli Trakya Üniversitesi Güllapoğlu (Balkan) Yerleşkesi’nde Adli Entomoloji Yönünden Önem Taşıyan Diptera Faunasının Leş Üzerinden Toplanması ve Taksonomik Yönden İncelenmesi. Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, s 91

KÖKDENER, M., ve KARAPAZARLIOĞLU, E. (2013).  Adli Entomoloji.  Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(2): 24-28

ÖĞDÜR, M. Ve ÇAKAN, H. (2016). Olay Yeri İnceleme ve Entomotoksikoloji. İpucu Dergisi, 6(10): 50-53

TÜZÜN, A., ve YÜKSEL, S. (2007). Estimating Post-Mortem Interval in Forensic Entomology Investigations: Review. Turkiye Klinikleri J Foren Med. 4(1):23-32