Bilindiği üzere her insanda bulunan ve insanı diğer insanlardan ayıran en küçük biyolojik yapıya Deoksiribo Nükleik Asit (DNA) denir. DNA insanların kimliklendirilmesi çalışmalarında önemli bir yere sahip olup, Doğal ve İnsan kaynaklı felaketlerde (Post Mortem ve Ante Mortem) kimliklendirme çalışmalarında tüm dünyada ve ülkemizde başarı ile kullanılmaktadır.

DNA’dan Kimliklendirme kavramı iki kategoride ele alınmalıdır.

1. Doğal ve İnsan Kaynaklı Felaketlerde Kimliklendirme,
2. Suç ve Suçlularla Mücadele Kapsamında Kimliklendirme.

1. Doğal ve İnsan Kaynaklı Felaketlerde Kimliklendirme

Doğal ve insan kaynaklı felaketlerde hayatını kaybeden kişilerin kimliklendirme işlemleri bu kişilerden alınacak kan vb. DNA örnekleri ile 1. Derece akrabalarından alınacak kan vb. DNA örnekleri Adli Tıp, Polis Kriminal ve Jandarma Kriminal laboratuvarlarına ulaştırılıp, burada yaklaşık 24-48 saat çalışılarak eşleştirilme ve kimliklendirme yapılmaktadır. (Bu çalışmalar özellikle yabancı ülkelerde doğal afete maruz kalan Türk vatandaşlarımızın kimliklendirilmesinde zaman ve maliyet kaybına neden olmakla birlikte ailelerin cenazelerine ulaşma süreleri de uzamaktadır.)

2. Suç ve Suçlularla Mücadele Kapsamında Kimliklendirme

Şahsa ve mala karşı işlenen suçlarda olay yerinde bulunan kan, tükürük, cinsel sıvı, ter vb. gibi biyolojik örnekler ile suç aletleri üzerinde bulunan biyolojik örneklerin kime ait olduğunun tespitine yönelik, şüphelilerin yakalanması halinde kan örneklerinin aldırılarak laboratuvar ortamında incelenmesi ve karşılaştırılması ile yapılan kimliklendirme işlemidir.

Suç ve suçlularla mücadele kapsamında kimliklendirme çalışmaları özellikle suçluların suç işlemek amacıyla yapmış oldukları eylemlerde dokundukları materyaller üzerinde parmak izi bırakmamak için çeşitli metotlar geliştirmeleri, parmak izinin nerelerde kalabileceği, nasıl yok edilebileceği hakkında bilgi edinmeleri, parmak izinden kimlik tespiti çalışmalarının verimini son derece azaltmıştır.

DNA VERİ BANKASI OLMAMASI DURUMUNDA YAŞANAN OLUMSUZLUKLAR

1. Ülkemizde DNA veri bankasının olmamasından dolayı, Doğal afetlerde ölen şahısların kimliklendirilmesi ancak o şahısların birinci derece yakınlarına ulaşılması, ölen şahısların bulunduğu bölgeye getirilmesi ve kısmen ölen şahsı teşhis etmesi ve bundan sonraki aşamada sağlık kuruluşunda kan örneği vermeleri, bu kanın teşhis edebildiği ölen kişiden alınacak kan ile laboratuvar ortamında karşılaştırılması uzun, maliyetli ve zaman kaybı yaşatan bir kimliklendirme işlemidir.
2. Ülkemizde DNA veri bankasının olmamasından dolayı, ülkemizde mala ve şahsa karşı işlenen suçlarda olay yerlerinden alınan biyolojik bulgular (Kan, tükürük, cinsel sıvı, ter ve suçta kullanılan üzerinde biyolojik bulgu bulunan materyaller) ancak 2 yıl ve üzeri suçlar kapsamında C. Savcısı ya da hâkimin isteği üzerine şüphelilerin yakalanması halinde kan aldırılıp, mahkeme kararı sonrasında laboratuvarlarda incelenebilmektedir. Ancak faili meçhul olaylarda olay yerinden alınan biyolojik bulguların eşleştirileceği bir fail ya da buna özgü bir DNA veri bankası olmadığından çoğu adli işlem bu anlamda sonuçlandırılamamaktadır.

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

1. Yukarıda belirtilen hususlar doğrultusunda hem ülkemiz içinde hem de ülkemiz dışında meydana gelen deprem, sel, toprak kayması, uçak-tren kazası gibi toplu ölümlerin meydana geldiği felaketlerde hayatını kaybeden kişilerin kimliğinin tespiti için her sağlıklı doğan bebekten kan ya da tükürük örneğinin alınması, ayrıca mevcut vatandaşlarımızın kamu hizmetlerinden yararlanması karşılığında zorunlu olarak kan ya da tükürük örneğinin sağlık kuruluşlarında alınarak oluşturulacak veri bankasına DNA verilerinin kayıt edilmesi,

2. Suç ve suçlularla mücadele kapsamında mevzuat değişikliği yapılarak; gözaltına alınan şüpheli şahısların sağlık kontrolü esnasında kan ya da tükürük örneğinin alınarak buna özgü oluşturulacak DNA veri bankasına kayıt edilmesi, mevzuat değişikliği ile birlikte özellikle şahsa ve mala karşı işlenen suçlarda parmak izi bulunamayan materyaller ile eline eldiven takan, parmak papillerini çeşitli kimyasal maddelerle dolduran ya da mesleklerinden dolayı parmak izi kalmayan kişilerin dokundukları yerlerde; parmak izi çalışması sonrasında biyolojik svap alma çubukları ile biyolojik örnek alınarak DNA veri bankasından sorgulanması ile şahsa ve mala karşı faili meçhul olaylar aydınlatılabilecek, özellikle tül çorap vb. giymek suretiyle parmak izi bırakmayan, hırsızlığı meslek haline getirmiş haymatlos kadınların işlemiş oldukları suç sonrası yakalanmaları daha kolay olacaktır.

YASAL MEVZUAT HAZIRLANMASI

Anayasada belirtilen temel hak ve özgürlükler göz önünde bulundurularak, Kişisel verilerin Korunması Kanunu çerçevesinde CMK ve diğer kanunlarla örtüşen özünde yeni oluşturulacak kişisel verilerin alınması, saklanması ve kullanılması başlığı altına bu amaca özgü Kanun çıkarılması ve bu hukuki dayanak doğrultusunda Adalet Bakanlığı ya da İçişleri Bakanlığı bünyesinde “DNA Veri Bankası” kurulması, “ÇÖZÜM ÖNERİLERİ” başlığı altında 1. ve 2. maddede belirtilen hususlar doğrultusunda DNA örneklerinin alınması ve bu bankaya kaydedilmesi,  Kolluk ve Adli makamlarca şüphelilerden aldırılacak kan vb. DNA örneklerinin de bu bankaya aktarılması, kaydedilmesi ve sorgulanarak eşleştirilmesi ile hem doğal ve insan kaynaklı felaketlerde daha hızlı ve daha ucuz maliyetle kimliklendirme yapılabilecek,  hem de asayişe müessir olaylarda olay yerlerinden alınacak biyolojik örneklerin bu sisteme aktarılması ve yetkilendirilecek personel  tarafından sorgulanması sonrasında suçun gerçek mağdurları yada şüphelileri tespit edilmiş olacak,  hem de bu sayede adaletin daha etkin, hızlı ve verimli tecelli etmesine katkı sağlanacaktır.

Mehmet TUNCER

Kayseri İl Emniyet Müdürlüğü